Esyalarimin, yeni evime tasima islemleri tamamlandi. Adama resmen esya tasittim ya. Peki adam kim? Alok, hintli, 30 yasinda, master derecesi var, 7 yil Hindistan’da ogretim elemani olarak calismis. Bak gorevlisi degil, elemani. Bu mayista Avustralya’ya gelmis. Doktora icin, benim gibi o da ilk olarak 442 vizesiyle occupational trainee olarak cagirilmis, simdi de 574 vizesine gecti rhd ogrencisi olarak. Ocakta basliyor kagit uzerinde ogrenciligi. Aynen benim, kagit uzerindeki ogrenciligimin subatta baslayacagi gibi. Her neyse, biz bu adamla ilk olarak chee6410-advanced coal and mineral processing diye bir dersi gayriresmi alirken samimi olduk. Yoksa workspacelerimiz arasinda 2 metre mesafe ya var ya yok iaushiausd. Neden gayriresmi diyorum onu da anlatayim. Simdi normalde rhd (research higher degree) ve coursework diye iki yuksek lisans opsiyonu var Avustralya’da. Ayni Turkiye’deki tezli ve tezsiz yuksek lisans gibi. rhd’lerde ders almiyorsun, bir arastirma yapiyorsun ve tez veriyorsun. 2 sene suruyor. Gerci konuya tamamen yabanciysan, supervisor’in bir iki temel ders almani isteyebiliyor. Yani “dur kardesim, sen rhd ogrencisisin, sen ders alamazsin!” gibi bir durum yok. Coursework’lerde ders aliyorsun, tez vermiyorsun ve 1 sene suruyor. Gerci, mesela master of engineering icin konusmak gerekirse engineering project gibi bir ders alirsan onun icin ufak capta bir tez veriyorsun ama o da rapor sayilir. Yani nasil diyeyim coursework master bizde executive mba yapmak gibi aisudhaisudh. Elalem yuksek lisansta gorsun. Her neyse. Nerede kalmistik? Heh gayriresmi ders almak. Biz ikimiz de rhd ogrencisi olacagimizdan ama henuz ogrenci olmadigimizdan dersi alamamiz gerekiyordu. Bir sekilde hallettik onu. Hadi Alok kimya muhendisligi temelli diye ona cevher dersi aldirtiyor koca profesor, bana niye aldirtiyor anlayabilmis degilim. Gerci yata yata HD ile gectim mi gectim. Daha ne olsun. Prestijime prestij kattim akjsdhakusdh. Yani, olmasi gereken bu ama, kizmayin, ben kac senemi vermisim ogrenmisim bana burada ogretmeye calistiklarini bir de “high definition” ile gecmese miydim? Suratinizdaki tebessumu yakaladim. Aaushdiauhd cakallar ya. Ulan hemen yanlis ariyorsunuz textin icinde. Ben de biliyorum onun high distinction oldugunu. Nereden nereye. Anlattikca budaklaniyor konu. Aldik efendim dersi 4 tane assignmenti, 1 tane finali var. Ya bir de short course olayi var bak onu soylemeden olmayacak simdi. Dur onu da aradan cikarayim. Bazi dersler burada short course olarak acilabiliyor ve 1 haftada bitiyor. yani gunde 8 saatten 5 gunde bir dersi bitirmis olabiliyorsunuz. Short course dedikleri olay da bu. Bizim aldigimiz ders, endustriden profesyonellere de acik oldugu icin short course idi. Adamlar da gelsin bir haftada halledip gitsinler gibisinden. Tabii bunun bedeli 3000 dolar disaridan katilimcilar icin. Hem de ne assignmentlari yapmak ne de finale girmek zorundalar. Bir hafta takilipi gidiyorlar. O kadar para versem beni de sokamazlar gerci finale iuashdiaushd. Parasiyla rezil olmak basliginda inceleriz bunu. Simdi short course oldugu icin cok yogun geciyor dersler. Orneklemek gerekirse, cevher hazirlamayi bilenler icin konusuyorum, wills’ gibi bir kitabi konu hakkinda hicbir fikri olmayan insanlara bir haftada ogretmeye(!)calisin. Ne kadar makul? bilmeyenler, wills’ e gizledigim linke bakabilirler. Boyle olunca da dersi alanlarin temeli eksik kaldi. Yani recovery, grade’e tam deginilmeden, tromp curve cizdirmeye calisilinca insanlara, onlar da dogal olarak zorlandilar. E zorlaninca ne yapti bu insanlar? Sunu nasil yapiyorsun diye sormaya basladilar. Alok’la bu sekilde kanka olduk. Calismalarinin geri kalaninda kullanmayacagi seyleri ogrenmek zorunda birakildi adam hunharca profesor tarafindan. Adamin mukemmel bir matematik zekasi var. Yani oyle boyle degil. Hayran olmamak elde degil hatta. Calistigi konu da gorece yuksek matematik isteyen bir konu. MATLAB kullaniyor isleri kolaylastirmak icin ama kullanmasa da kasar calisir yapardi yani ben eminim. Transport phenomena, mass transfer, heat transfer falan bunlari asmis bitirmis ama gel gor ki mineral processing nedir ne degildir ogrenmeye ihtiyac duymamis, duymayacak da aslinda. Hal boyle olunca adama yardim etmek de boynumun borcu oldu. Birlikte bitirdik dersi. Simdi artik tasinma isine gelebiliriz oahsdioausdh. Dun dedim “Ya Alok, iki gozum, benim esyalar var tasinacak, su centre in arabayi alalim, benim ehliyetim yok, beni eve birakir misin?” dedim. “Tabi lan n’olcek ki.” dedi. Iyi dedim. Neyse geldi vakit, almadik centre in arabayi, istemedi, kendi arabasiyla goturdu benim eski eve. Geldi iceri, bir el atti esyalara, birlikte yerlestirdik arabaya. Sonra yeni eve goturdu, tekrar iceri tasidik esyalari falan. Kral bir adam yani. Dedim “1 birayi hakettin”. Esinin adini yazmayayim simdi, ayip olmasin, xx diyeyim, “xx izin vermiyor icmeme dedi.” aushiausdh gulduk iste orada biraz sonra gene bilgisayarlarimizin basina donduk. Oyle yani.

Glossary

Recovery: Diyelim ki biraz topraginiz var. Bunun da bir kisimi degerli, bir kisimi degersiz. Siz bu topragin icindeki degerli kisimin konsantrasyonunu yukseltmek icin bunu bir dizi isleme tabi tutuyorsunuz. Bu islemlerin sonucunda bir urun elde ediyorsunuz. Degerli malzeme konsatrasyonunu yukseltmek icin ne yapacaksiniz? Degersiz malzemeyi uzaklastiracaksiniz degil mi? Hah, iste o uzaklastirma islemleri sirasinda ne yazik ki bir miktar degerli malzemeyi de uzaklastiriyorsunuz. Sonuc olarak elinizde, ilk malzemenizden, daha yuksek degerli madde icerigine sahip ama gene, degersiz madde de bulunan yeni bir malzeme kaliyor. Iste sizin elde ettiginiz urundeki degerli madde miktarinin, islemlere tabi tutulmadan onceki degerli madde miktarina oraninin yuzde cinsinden ifadesine recovery deniyor maden muhendisliginde

Ornekle de aciklayayim. 10 ton malzemeniz var 2 tonu degerli. Bazi islemler uyguladiniz bu malzemeye ve sonuc olarak 1.5 tonu degerli 3 ton malzemeniz oldu.
Neydi recovery? Besleme ve urunun degerli madde miktari orani(%). Yani, (1.5/2)*100=75 –> 75% Bir de bunu yorumlayalim. Processinize giren degerli malzemenin 75% ini kurtariyorsunuz. Geri kalan atiga gidiyor. Vay babayin kemigine.

Grade: Recovery yi anladiysaniz grade cok kolay. Bir malzemedeki degerli madde miktarinin tum malzemeye oranina yuzde cinsinden grade deniyor. Yani ustteki ornek icin konusursak, beslemeniz 10 ton bunun 2 tonu degerli, grade ne olur? (2/10)*100=20 –> 20%. Urununuz 3 ton bunun 1.5 tonu degerli (1.5/3)*100=50 –> 50%

Tromp Curve: Simdi buna illa budur demek aslinda biraz yanlis olur. En iyisi soyle tanimlayayim. Bir islem sonucunda, o isleme beslediginiz malzeme o islemden ya iyi islenmis olarak cikar ya da kotu islenmis olarak cikar. Bu iyi islenmis kotu islenmis olayi genis. Yani batan-yuzen de olabilir bu, kalin-ince de olabilir falan filan. Orasi cok da onemli degil. Neyse, bu isleme tabi tutulan malzemenin iyi ya da kotu islenme olasiliginin, malzeme karakteristigini temsil eden bir parametreyle birlikte cizildigi grafiklere tromp curve deniyor. Ornek, simdi diyelim elinizde talas var. ama talasli imalat yapilirken cikan bu talasin icinde metal parcalari var. hatta oyle ki bu metal parcalarinin bir kismi talaslar tarafindan kaplanmis. Siz bu metal parcalarini, talaslardan ayirmak istiyorsunuz. Islaklik, kuruluk, tanelerin boyutlari falan da problem degil. yalniz taneler oldukca kucuk. yani elle ayirma yapamayacaksiniz. Ne yaparsiniz? Basitce elinizdeki malzemeyi su dolu bir kaba doker ve talaslari metallerden ayirirsiniz degil mi? Zira talaslarin yogunlugu 0.9 g/cm^3 (ki sudan hafiftir) iken metalin ki 7.8g/cm^3 diyelim. Simdi tamam boyle ayirdiniz guzel. Olayi biraz zorlastiralim. Icine recovery katalim hatta. Simdi hal boyleyken sizin yuzdurdugunuz talaslar ve batirdiginiz metaller var. Peki ya etrafi talasla kaplanmis metallere ne oluyor? Yuzecekler mi batacaklar mi? Hangisi yuzecek? Yuzdugunde, yuzen malzemenin talas grade’i ne kadar dusecek? (Grade’in tanimini lutfen tekrar okuyunuz eger dusecegini kestiremediyseniz.) Iste bunlar metalin etrafinin ne kadarinin talasla kaplanmis oldugu falan fistik gibi ilginc parametrelere bagli. Bunu da en kolay nasil ifade ederiz, yogunlukla evet, aferin. Simdi dusunun, elimizde oyle bir grafik var ki o grafik bize yogunlugun degismesine gore, o tanelerin yuzme ya da batma olasiligini veriyor. Iste bu tarz grafikler tromp curve olarak adlandiriliyor. Yorumlara yazarsiniz hala eksik kalan kisimlari varsa.

Gorece Yuksek Matematik: Biliyorum bu kisiden kisiye degisir. Ortalama bir muhendisin kullanmasi gereken matematik de, muhendislik dalindan muhendislik dalina, hatta ayni dalda calisilan alana, ve dahi ayni alanin hangi konularinda calistiginiza bagli olarak degisir. Bunlarin hepsinin farkindayim. Gorece yuksek matematik derken, teorisi gorece daha zor olan matematikten bahsediyorum. Mesela ne bileyim ya iste initial value problem falan cozmekle ugrasiyor adam. Olay onu cozmek de degil, onu initial value problem olarak modelleyebilmek. Matematikten kastim bu.

MATLAB: Matrix Laboratory’nin kisaltmasi asmis bitirmis hersey programi!

Uzun oldu biraz kusura bakmayin.